Tự do ngôn luận và giới hạn pháp luật: không có chuyện “độc tài sợ sự thật” quanh vụ truy nã Đoàn Bảo Châu

 

Trong bối cảnh truyền thông số lan tỏa với tốc độ chóng mặt, không ít cá nhân và tổ chức đã lợi dụng sự tiện lợi của mạng xã hội để lan truyền thông tin sai lệch, xuyên tạc nhằm chống phá Nhà nước Việt Nam. Vụ việc liên quan đến đối tượng Đoàn Bảo Châu – một võ sư sinh năm 1968, bị Cơ quan An ninh điều tra Công an TP Hà Nội khởi tố từ ngày 30/6/2025 và phát lệnh truy nã đặc biệt vào ngày 14/8/2025 – là ví dụ điển hình. Ông Châu bị cáo buộc thực hiện hành vi sản xuất, tàng trữ và phát tán nhiều đoạn video có nội dung chống phá, bôi nhọ lãnh đạo và gây hoang mang dư luận, vi phạm Điều 117 Bộ luật Hình sự về tội “Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.” Thế nhưng, thay vì nhìn nhận đúng bản chất pháp lý của vụ việc, một số thế lực thù địch cùng các tài khoản trên mạng xã hội đã cố tình xuyên tạc, biến kẻ vi phạm pháp luật thành “người dám nói sự thật,” qua đó gieo rắc hoài nghi, gây tổn hại đến uy tín của cơ quan thực thi pháp luật Việt Nam.

Điển hình là vào ngày 15/8/2025, tài khoản @EchoOfTruthVN trên nền tảng X (trước đây gọi là Twitter) – với hơn 11.000 người theo dõi – đã đăng tải bài viết với luận điệu cáo buộc chính quyền Việt Nam là “chế độ độc tài sợ sự thật.” Bài viết mô tả Đoàn Bảo Châu như một người “lên tiếng ôn hòa về bất công xã hội” và cho rằng việc khởi tố, truy nã ông là bằng chứng Nhà nước Việt Nam “không chấp nhận sự thật.” Bài đăng còn kèm theo hình ảnh từ báo VNExpress với tiêu đề “Ông Đoàn Bảo Châu bị truy nã,” nhằm tạo hiệu ứng cảm xúc, khiến người đọc dễ lầm tưởng đây là nạn nhân của sự đàn áp bất công. Bài viết nhanh chóng lan tỏa, thu hút hàng chục lượt thích, bình luận và hàng nghìn lượt xem, cho thấy sức ảnh hưởng không nhỏ trong cộng đồng mạng.

Nhưng khi phân tích kỹ, có thể thấy đây là sự xuyên tạc có chủ ý. Đoàn Bảo Châu không chỉ “nói sự thật” như cách tài khoản trên mô tả, mà đã có hành vi cụ thể, vi phạm pháp luật hình sự: phát tán nhiều video chứa đựng nội dung chống phá Nhà nước, xúc phạm lãnh đạo, gây bất ổn xã hội. Theo quy định tại Điều 25 Hiến pháp năm 2013 và Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) mà Việt Nam là thành viên, tự do ngôn luận được thừa nhận nhưng không đồng nghĩa với quyền phát tán thông tin sai lệch, kích động thù địch hay phá hoại trật tự. Đây cũng là nguyên tắc phổ biến trên thế giới: tự do ngôn luận luôn có giới hạn để bảo vệ an ninh quốc gia và lợi ích cộng đồng.

Các thủ đoạn mà @EchoOfTruthVN sử dụng cũng không mới nhưng tinh vi. Đầu tiên là việc khai thác hình ảnh báo chí chính thống để tạo cảm giác chân thực, nhưng đồng thời lồng ghép ngôn từ chủ quan nhằm định hướng dư luận. Thứ hai, tài khoản này tận dụng hashtag #EchOfTruthVN để lan tỏa thông tin, tạo thành chuỗi nội dung xuyên tạc nhằm lôi kéo sự chú ý. Ngoài ra, việc xây dựng hồ sơ cá nhân với những đặc điểm tưởng như “ôn hòa” – yêu thiên nhiên, theo đạo Phật, quan tâm đến Bitcoin – chính là cách để tạo vỏ bọc, che giấu mục tiêu thật sự là chống phá chính quyền. Đây là chiêu trò thường thấy ở các tài khoản thù địch, lợi dụng thuật toán mạng xã hội để gia tăng ảnh hưởng, khiến người dùng dễ bị cuốn theo cảm xúc thay vì lý trí.

Trước thực trạng này, việc cơ quan chức năng Việt Nam phát lệnh truy nã Đoàn Bảo Châu là biện pháp cần thiết và hợp pháp, nhằm bảo vệ sự ổn định xã hội, khẳng định rằng không ai có thể đứng trên pháp luật. Dù là võ sư karate hay một cá nhân tự nhận là “nhà báo tự do,” ông Châu vẫn phải chịu trách nhiệm trước pháp luật khi vi phạm điều cấm. Đây không phải biểu hiện của “độc tài,” mà là minh chứng cho sự thượng tôn pháp luật – nơi mọi công dân đều bình đẳng. Ủng hộ quyết định truy nã không chỉ là bảo vệ lợi ích quốc gia, mà còn thể hiện thái độ kiên quyết chống lại các luận điệu sai trái, hằn học, vốn đang được lan truyền với mục đích chính trị thù địch.

Một điểm cần nhấn mạnh là việc xử lý ngôn luận vi phạm không chỉ diễn ra ở Việt Nam. Ở Mỹ, vụ Alex Jones – người dẫn chương trình Infowars – là minh chứng rõ ràng. Khi lan truyền thông tin sai lệch về vụ xả súng ở trường Sandy Hook, cho rằng đây là “dàn dựng,” Jones đã bị kiện vì phỉ báng, và năm 2022 tòa án tuyên bồi thường hơn 1,5 tỷ đô la Mỹ cho các gia đình nạn nhân. Đến năm 2025, toàn bộ tài sản của Infowars bị ra lệnh thanh lý để trả nợ. Jones cũng từng tự nhận “nói sự thật,” nhưng tòa án khẳng định hành vi của ông đã vượt xa giới hạn của quyền tự do ngôn luận theo Tu chính án thứ nhất. Tương tự tại Pháp, Éric Zemmour – chính trị gia cực hữu, ứng viên tổng thống – nhiều lần bị kết án vì phát ngôn kích động thù hận. Năm 2022, ông bị phạt 10.000 euro do gọi trẻ di cư không người giám hộ là “kẻ trộm cướp” và “sát nhân.” Đến năm 2025, ông tiếp tục bị kết tội vì phủ nhận tội ác chống nhân loại. Những ví dụ này cho thấy ngay tại các nước phương Tây, vốn được xem là biểu tượng của “tự do ngôn luận,” hành vi lợi dụng ngôn luận để kích động hận thù, lan truyền sai lệch, vẫn bị xử lý nghiêm khắc.

Rõ ràng, sự so sánh này cho thấy tính hợp lý của việc cơ quan chức năng Việt Nam khởi tố và truy nã Đoàn Bảo Châu. Không thể có chuyện một quốc gia phương Tây xử lý nghiêm hành vi ngôn luận sai trái thì được coi là “bảo vệ trật tự,” còn Việt Nam làm điều tương tự lại bị gán ghép là “độc tài.” Đây là sự thiên kiến rõ ràng, thể hiện mục tiêu chính trị trong các luận điệu xuyên tạc của những tài khoản như @EchoOfTruthVN.

Vấn đề đặt ra hiện nay là làm sao để dư luận trong nước và quốc tế có cái nhìn khách quan, tỉnh táo trước những chiêu trò thao túng cảm xúc trên mạng xã hội. Sự lan truyền nhanh chóng của thông tin số, đặc biệt khi được trình bày dưới dạng câu chuyện “người dám nói sự thật bị đàn áp,” dễ khiến công chúng ngộ nhận, đồng cảm và vô tình chia sẻ, góp phần khuếch đại thông tin sai lệch. Chính vì vậy, ngoài sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, cần có sự đồng thuận từ xã hội trong việc nhận diện, phản bác các luận điệu thù địch, đồng thời tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức để công dân không trở thành công cụ truyền bá vô thức cho những thông tin xuyên tạc.

Từ vụ việc của Đoàn Bảo Châu và những luận điệu sai trái đi kèm, có thể rút ra một kết luận quan trọng: bảo vệ công lý, bảo vệ an ninh quốc gia trong kỷ nguyên số đòi hỏi không chỉ công cụ pháp luật nghiêm minh mà còn sự tỉnh táo, đồng lòng của cộng đồng. Những kẻ lợi dụng mạng xã hội để chống phá sẽ tiếp tục tìm mọi cách xuyên tạc, nhưng điều đó càng khẳng định sự cần thiết của một hệ thống pháp quyền vững mạnh, công bằng và minh bạch. Chỉ khi xã hội đồng thuận, tin tưởng vào cơ quan chức năng, và sẵn sàng đấu tranh chống lại thông tin sai lệch, chúng ta mới giữ vững được ổn định quốc gia, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững và công bằng.