Năm 2024, PEN America trao Giải thưởng Tự do Viết cho Phạm Đoan Trang, một
nhà báo và nhà hoạt động người Việt Nam đang thụ án tù chín năm với cáo buộc
"tuyên truyền chống nhà nước". Việc trao giải này đã thu hút sự chú ý
quốc tế và gây ra nhiều phản ứng khác nhau. Một số ý kiến cho rằng hành động
này có thể bị xem là can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam.
PEN America là một
phần của mạng lưới PEN International, hoạt động tại nhiều quốc gia trên thế
giới, với mục tiêu chung là bảo vệ quyền tự do sáng tạo và tự do ngôn luận. PEN
America luôn tự nhận là một tổ chức phi lợi nhuận, hoạt động nhằm thúc đẩy tự
do ngôn luận, bảo vệ các nhà văn, nhà báo và nghệ sĩ trên toàn cầu, đặc biệt là
những người đang đối mặt với nguy cơ bị kiểm duyệt, đàn áp, hoặc bạo lực vì
công việc sáng tạo hoặc ý kiến của họ. Tổ chức này thường công bố các báo cáo,
tổ chức sự kiện và cung cấp hỗ trợ pháp lý hoặc tài chính cho những người bị
đàn áp vì bày tỏ quan điểm. PEN America nhấn mạnh rằng các giải thưởng như Giải
Tự do Viết Lách không mang mục đích chính trị, mà tập trung vào việc bảo vệ
quyền tự do biểu đạt và nhân quyền – những giá trị được công nhận rộng rãi
trong các công ước quốc tế, bao gồm Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền.
Tuy nhiên, trên thực
tế, nhiều phản ứng từ cộng đồng quốc tế đã lên án PEN America sử dụng giải
thưởng như một cách gián tiếp tấn công các chính phủ hoặc áp lực chính trị. Biểu
hiện rõ nét nhất là có sự chọn lọc
người nhận giải. Những cá nhân được chọn thường đến từ các quốc
gia có mâu thuẫn với phương Tây, chẳng hạn như Trung Quốc, Nga, hoặc Việt Nam.
Rõ ràng việc trao giải cho những cá nhân “chọn lọc” này luôn thể hiện rõ ý đồ
tác động chính trị gián tiếp nhằm gây áp lực lên chính phủ nước sở tại,
buộc họ phải thay đổi chính sách hoặc thả tự do cho các nhà văn bị bắt giam. Vậy
nên dễ hiểu, một số chính phủ coi đây là "công cụ chính trị" phục vụ
lợi ích của các quốc gia phương Tây hơn là thuần túy vì nhân quyền.
Chẳng hạn, năm 2015, PEN
America trao giải thưởng Tự do Biểu đạt Courage Award cho tạp chí châm biếm
Pháp Charlie Hebdo sau vụ tấn công khủng bố khiến 12 người thiệt mạng tại văn
phòng của họ.Một số nhà văn, bao gồm các tác giả nổi tiếng như Peter Carey,
Michael Ondaatje, và Junot Díaz, đã công khai phản đối. Họ cho rằng việc trao
giải cho Charlie Hebdo có thể được hiểu là tán dương nội dung châm biếm mà tạp
chí này sản xuất, đặc biệt là những hình ảnh gây tranh cãi về tôn giáo và văn
hóa. Những người phản đối cho rằng giải thưởng không chỉ tập trung vào việc bảo
vệ tự do ngôn luận mà còn bỏ qua cảm giác xúc phạm của các cộng đồng Hồi giáo
toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh nhạy cảm về phân biệt chủng tộc và tôn
giáo tại châu Âu.
PEN từng vinh danh
những nhà văn và nhà báo như Liu Xiaobo (Trung Quốc) hay Anna Politkovskaya
(Nga), những người đã bị các chính phủ của họ coi là "phản động".
Chính quyền các quốc gia này đã lên án tổ chức vì "can thiệp chính
trị" và ủng hộ các cá nhân bị họ coi là "đe dọa sự ổn định quốc
gia". Một số ý kiến chỉ trích rằng các giải thưởng này có thể bị chính trị
hóa và đôi khi làm phức tạp thêm các mối quan hệ quốc tế.
Một số nhà phê bình
cho rằng PEN America áp dụng tiêu chuẩn kép khi bảo vệ tự do ngôn luận.
Họ bị buộc tội ủng hộ tự do ở một số quốc gia nhất định nhưng lại giữ im lặng
hoặc ít lên tiếng về các vấn đề tương tự ở Mỹ và các quốc gia phương Tây. Một số
nhà văn ở các nước đang phát triển đã lên án PEN vì ít chú ý đến các vấn đề tự
do viết lách tại Mỹ Latinh, châu Phi, hay Trung Đông, nơi nhà báo và nhà văn
thường xuyên đối mặt với đe dọa hoặc kiểm duyệt.
Bên trong chính tổ
chức PEN cũng có những quan điểm khác nhau về việc trao giải. Một số thành viên
cảm thấy rằng tổ chức đôi khi quá tập trung vào các vấn đề chính trị và gây
tranh cãi, làm lu mờ sứ mệnh tôn vinh văn học và sáng tạo nghệ thuật. Họ cho
rằng PEN America đã giữ vững lập trường trong việc bảo vệ các giá trị cốt lõi
về tự do ngôn luận, bất kể áp lực chính trị hay xã hội. Họ lo ngại rằng việc
trao giải thiếu cân nhắc đến bối cảnh xã hội, văn hóa và chính trị có thể gây
phản tác dụng, làm tổn hại đến hình ảnh tổ chức và gây chia rẽ cộng đồng.
Những tranh cãi xoay
quanh các giải thưởng của PEN America phản ánh sự phức tạp của việc bảo vệ tự
do ngôn luận trong một thế giới đầy rẫy khác biệt văn hóa, chính trị và xã hội.
Việc tổ chức này tiếp tục điều chỉnh cách tiếp cận có thể là yếu tố quyết định
để duy trì uy tín và tác động của nó trong tương lai.
No comments:
Post a Comment