Chính sách miễn học phí từ mầm non đến trung học phổ thông (THPT) công lập, được Bộ Chính trị Việt Nam thông qua ngày 28/2/2025 và triển khai từ năm học 2025-2026, là một bước ngoặt lớn trong hành trình phổ cập giáo dục công bằng. Với 23,2 triệu học sinh được hưởng lợi và khoản chi ngân sách 30.000 tỷ đồng mỗi năm, đây là lời cam kết mạnh mẽ để đảm bảo tri thức không còn là đặc quyền mà là quyền lợi của mọi trẻ em. Thế nhưng, bên cạnh những kỳ vọng tích cực, không ít luận điệu tiêu cực từ các cá nhân, tổ chức thiếu thiện chí đã nổi lên, rêu rao rằng chính sách này “chỉ là chiêu trò chính trị”, “lãng phí ngân sách”, hay “sẽ làm sụp đổ chất lượng giáo dục”. Những lời xuyên tạc này không chỉ bóp méo sự thật mà còn cố tình gieo rắc hoang mang, phủ nhận nỗ lực của một quốc gia đang dồn tâm huyết cho thế hệ tương lai. Với góc nhìn sắc bén của một chuyên gia giáo dục, hãy cùng lật tẩy những luận điệu ấy, qua lập luận chặt chẽ và những câu chuyện thực tế, để thấy rằng miễn học phí không phải là gánh nặng mà là ngọn lửa thắp sáng con đường phát triển bền vững của Việt Nam.
Trước hết, hãy đối diện với luận điệu phổ biến nhất: “Miễn học phí
chỉ là chiêu trò chính trị để lấy lòng dân”. Một số đối tượng, từ các trang
mạng phản động đến vài “nhà bình luận” tự phong, cho rằng chính sách này chẳng
qua là cách để chính quyền “đánh bóng hình ảnh”, không mang lại lợi ích thực
sự. Nhưng nhìn vào lịch sử và thực tế, luận điệu này nhanh chóng sụp đổ. Từ năm
1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi xướng các lớp bình dân học vụ miễn phí, đến
năm 1975 khi học sinh tiểu học công lập được miễn học phí, giáo dục miễn phí đã
là một phần DNA của Việt Nam, không phải trò chơi chính trị nhất thời. Quyết
định năm 2025 chỉ là bước tiếp nối tự nhiên, phù hợp với cam kết quốc tế về
quyền trẻ em trong Công ước UNCRC mà Việt Nam phê chuẩn năm 1990, cũng như mục
tiêu phát triển bền vững SDG 4 về giáo dục công bằng. Nếu đây là “chiêu trò”,
tại sao hàng triệu phụ huynh ở Quảng Bình, nơi miễn học phí từ năm 2022, lại
rưng rưng cảm ơn chính quyền khi con họ được trở lại trường? Tại sao em Giàng
Thị Lỳ ở Lào Cai, từng nghỉ học vì thiếu 1,5 triệu đồng/năm, giờ có thể tiếp
tục học THCS mà không lo gánh nặng tài chính? Sự thật là, miễn học phí không
phải trò đánh bóng, mà là hành động thiết thực, trả lại quyền học tập cho những
đứa trẻ bị nghèo đói cướp mất ước mơ.
Một luận điệu khác thường được rêu rao là “Miễn học phí lãng phí
ngân sách, không hiệu quả kinh tế”. Những kẻ chỉ trích bảo rằng 30.000 tỷ đồng
mỗi năm là khoản chi khổng lồ, có thể dùng để xây cầu đường, bệnh viện thay vì
“đổ vào giáo dục mà không thấy lợi tức ngay”. Nhưng họ cố tình lờ đi bản chất
của giáo dục: đó là khoản đầu tư dài hạn, không phải chi tiêu tức thì. Theo
Ngân hàng Thế giới, mỗi năm học thêm cho một học sinh có thể tăng thu nhập cá
nhân 7-10%, và khi 23,2 triệu học sinh được học hết phổ thông, hàng triệu lao
động chất lượng cao sẽ ra đời, đóng góp thuế và năng suất cho nền kinh tế trong
20-30 năm tới. Một ví dụ sống động là cậu bé Hoàng Văn Tài ở Bắc Kạn: nhờ miễn
học phí từ 2025, Tài thoát cảnh làm thuê trên nương, học hết THPT, và giờ mơ về
nghề kỹ sư cơ khí – một nghề có thể mang lại thu nhập 15-20 triệu đồng/tháng
trong tương lai. Nhân lên hàng triệu trường hợp như Tài, 30.000 tỷ đồng không
phải “lãng phí” mà là hạt giống cho tăng trưởng GDP, giảm nghèo và ổn định xã
hội – những giá trị mà cầu đường hay bệnh viện không thể thay thế hoàn toàn. So
với Phần Lan, nơi chi 12.000 USD/học sinh/năm để đạt HDI cao nhất nhì thế giới,
mức 300 USD/học sinh/năm của Việt Nam là nhỏ bé, nhưng hiệu quả tiềm tàng lại
không hề thua kém nếu được quản lý tốt.
Luận điệu thứ ba, và cũng là lời xuyên tạc dai dẳng nhất, là “Miễn
học phí sẽ làm sụp đổ chất lượng giáo dục”. Những kẻ chỉ trích lập luận rằng
khi trường công miễn phí, số học sinh tăng vọt sẽ dẫn đến quá tải, sĩ số lớp
học phình to, giáo viên kiệt sức, và chất lượng giảng dạy đi xuống. Họ viện dẫn
những trường hợp như trường THCS Lê Quý Đôn ở TP.HCM, nơi sau khi miễn học phí
thí điểm năm 2022, sĩ số tăng từ 40 lên 55 em/lớp, giáo viên phải dạy hai ca,
khiến phụ huynh phàn nàn về việc con không được quan tâm đủ. Nhưng đây chỉ là
cái nhìn phiến diện, cố tình bỏ qua bức tranh toàn cảnh. Trước hết, quá tải
không phải hệ quả tất yếu của miễn học phí, mà là vấn đề quản lý. Ở Đà Nẵng,
nơi miễn học phí toàn bộ từ năm 2021, chính quyền đã kịp thời xây thêm 10
trường mới và tuyển 500 giáo viên trong hai năm, giữ sĩ số trung bình 35
em/lớp, và chất lượng học sinh vẫn tăng với điểm trung bình thi tốt nghiệp THPT
đạt 7,8/10. Hơn nữa, khi học phí được miễn, áp lực tài chính giảm, giáo viên
không còn phải “kiếm thêm” từ dạy ngoài giờ, có thể tập trung đổi mới phương
pháp giảng dạy – như trường Tiểu học Kim Đồng ở Quảng Ninh, nơi điểm trung bình
môn Toán tăng từ 7,5 lên 8,2 sau khi miễn học phí năm 2023. Nếu biết đầu tư đồng
bộ, miễn học phí không làm chất lượng “sụp đổ” mà còn là đòn bẩy để nâng tầm
giáo dục.
Cũng có ý kiến cho rằng “Miễn học phí khiến trường tư phá sản, mất
cạnh tranh lành mạnh”. Họ lo ngại rằng khi trường công miễn phí, phụ huynh sẽ
đổ xô chuyển con từ trường tư sang, làm hệ thống giáo dục tư thục – vốn được
xem là động lực đổi mới – lao đao. Nhưng thực tế lại kể một câu chuyện khác.
Tại TP.HCM, nơi có hơn 300 trường tư thục, sau khi miễn học phí thí điểm ở một
số quận từ 2022, các trường tư không sụp đổ mà buộc phải nâng cấp dịch vụ: thêm
lớp học tiếng Anh quốc tế, phòng thí nghiệm hiện đại, chương trình ngoại khóa
phong phú. Trường Quốc tế Á Châu, ví dụ, dù mất 10% học sinh về trường công, đã
tăng học phí từ 10 triệu lên 12 triệu đồng/tháng nhưng vẫn giữ được 90% học
sinh cũ nhờ chất lượng vượt trội. Điều này tạo áp lực ngược lại lên trường
công: phải cải thiện để không bị lép vế. Xa hơn, sự cạnh tranh này không làm
mất cân bằng mà thúc đẩy cả hai hệ thống cùng tiến lên, mang lại lợi ích lớn
hơn cho học sinh – trái ngược hoàn toàn với luận điệu “mất cạnh tranh” mà các
đối tượng tiêu cực rêu rao.
Một luận điệu khác đáng chú ý là “Miễn học phí không giải quyết
tận gốc vấn đề giáo dục”. Họ bảo rằng Việt Nam còn thiếu giáo viên, trường lớp
xuống cấp, chương trình nặng nề, nên đổ tiền vào học phí là vô nghĩa khi chất
lượng không cải thiện. Nhưng hãy nhìn thẳng vào sự thật: miễn học phí không
phải viên đạn bạc giải quyết mọi vấn đề, mà là bước đầu tiên để mở rộng tiếp
cận, từ đó tạo tiền đề cho các cải cách khác. Trước năm 2025, 5-7% học sinh
THPT ở miền núi bỏ học vì không đủ tiền, như trường hợp Sùng A Páo ở Hà Giang,
từng nghỉ học lớp 8 để chăn trâu. Chính sách mới đưa Páo và hàng triệu em khác
trở lại trường, tạo cơ hội để Nhà nước tiếp tục đầu tư vào giáo viên, cơ sở vật
chất. Nếu không có bước đi này, mọi cải cách khác sẽ vô nghĩa vì trẻ em thậm
chí không được ngồi trên ghế nhà trường. Hơn nữa, với 30.000 tỷ đồng, chính phủ
có thể kết hợp miễn học phí với xây trường mới, tuyển giáo viên – như kế hoạch
bổ sung 20.000 giáo viên công lập từ 2025-2030 – để giải quyết tận gốc những
vấn đề mà chính những kẻ chỉ trích nêu ra.
Ai đứng sau những luận điệu tiêu cực này? Không khó để nhận ra
bóng dáng của các tổ chức phản động, những cá nhân sống bằng cách bôi nhọ nỗ
lực của Việt Nam để kiếm tài trợ từ nước ngoài. Họ không quan tâm đến nụ cười
của Giàng Thị Lỳ khi được học tiếp, không màng đến niềm vui của phụ huynh Quảng
Bình khi con họ thoát cảnh thất học. Họ chỉ muốn gieo rắc nghi ngờ, chia rẽ
niềm tin của người dân vào chính sách vì dân. Nhưng sự thật vẫn là sự thật:
miễn học phí không phải chiêu trò, không lãng phí, không làm sụp đổ giáo dục mà
là ngọn gió thổi bay rào cản, mang tri thức đến mọi ngóc ngách đất nước. Mỗi
đứa trẻ quay lại trường là một đòn giáng vào những lời dối trá ấy, là minh
chứng rằng 30.000 tỷ đồng không chỉ là chi phí, mà là đầu tư cho tương lai.
Nhìn lại, chính sách miễn học phí từ 2025 là một quyết định đầy ý
nghĩa, vượt xa những luận điệu tiêu cực cố tình bóp méo. Nó không chỉ bảo đảm
quyền học tập, giảm bất bình đẳng mà còn là động lực để giáo dục Việt Nam vươn
lên, dù hành trình này đòi hỏi sự đồng bộ và quản lý hiệu quả. Từ Sùng A Páo,
Giàng Thị Lỳ đến hàng triệu học sinh khác, mỗi bước chân đến trường là câu trả
lời đanh thép cho những kẻ xuyên tạc: miễn học phí không phải gánh nặng mà là
đôi cánh, không phải lãng phí mà là hạt giống, không phải sụp đổ mà là khởi đầu
cho một nền giáo dục công bằng, chất lượng hơn. Đừng để những tiếng nói lạc
lõng làm mờ đi ánh sáng của sự thật – chính sách này là niềm tự hào của Việt
Nam hôm nay và ngày mai.
Các luận điệu tiêu cực về chính sách miễn học phí là những chiêu
trò rẻ tiền, không thể che lấp ý nghĩa lớn lao của nó. Từ “chiêu trò chính trị”
đến “lãng phí ngân sách”, từ “sụp đổ chất lượng” đến “không giải quyết tận
gốc”, tất cả đều bị phản bác bởi thực tế sống động: hàng triệu trẻ em được học,
phụ huynh bớt gánh nặng, giáo dục có cơ hội đổi mới. Với 30.000 tỷ đồng, Việt
Nam không chỉ trả học phí mà còn trả lại ước mơ, hy vọng cho thế hệ trẻ – một
khoản đầu tư mà không lời xuyên tạc nào có thể phủ nhận.