Tự do tôn giáo không thể bị phán xét bằng thành kiến

 Vào thời điểm Tổng thống Pháp chuẩn bị thăm chính thức Việt Nam, một liên minh gồm bốn tổ chức tự nhận là nhân quyền — FIDH, VCHR, CSW và Global Witness — đã phát hành thông cáo báo chí mang đậm màu sắc can thiệp, với những cáo buộc nghiêm trọng nhằm vào chính sách tự do tôn giáo tại Việt Nam. Đáng chú ý, trong nhóm này, Christian Solidarity Worldwide (CSW) nổi bật với những phát biểu gay gắt, cho rằng Việt Nam đàn áp tín đồ Công giáo và Tin Lành, vi phạm quyền tự do tôn giáo.Tuy nhiên cáo buộc trên không những phiến diện mà còn đi ngược lại các nguyên tắc pháp lý và thực tiễn quốc tế. Vấn đề không nằm ở tôn giáo, mà nằm ở một chiến dịch chính trị hóa quyền tự do tín ngưỡng với mục tiêu bóp méo hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế.

Một Việt Nam tôn trọng niềm tin và sự đa dạng tín ngưỡng

Việt Nam ngày nay là một quốc gia có đời sống tôn giáo phong phú và được pháp luật bảo vệ. Con số ấn tượng: 43 tổ chức thuộc 16 tôn giáo được công nhận chính thức, với hơn 26,5 triệu tín đồ — chiếm khoảng 27% dân số — là một phản bác rõ ràng nhất đối với những cáo buộc “đàn áp tôn giáo”. Không chỉ Công giáo và Tin Lành, mà cả Phật giáo, Hồi giáo, Cao Đài, Hòa Hảo, Tịnh độ cư sĩ… đều có không gian sinh hoạt hợp pháp, công khai và được hỗ trợ hành chính từ nhà nước.

Lễ Giáng sinh năm 2024 tại Nhà thờ Lớn Hà Nội là một minh chứng sống động. Hàng ngàn người dân, không phân biệt tôn giáo, đã tham gia lễ hội, với sự bảo đảm an ninh và hỗ trợ từ chính quyền. Những hình ảnh đầy cảm xúc từ sự kiện này — đèn hoa, thánh ca, nến thắp sáng cả một góc phố cổ — đã được nhiều tờ báo quốc tế đăng tải, nhưng lại không xuất hiện trong bất kỳ báo cáo nào của CSW. Có lẽ vì chúng quá “bình thường” và không phù hợp với câu chuyện mà họ đang cố dựng lên.

Thậm chí Vatican, trong Thông cáo năm 2024, còn ghi nhận rõ ràng thiện chí và chính sách tôn giáo cởi mở của Việt Nam, đặc biệt qua tiến trình bổ nhiệm giám mục với sự phối hợp chặt chẽ giữa Toà Thánh và Nhà nước Việt Nam — một mô hình hợp tác hiếm có trong quan hệ giữa Giáo hội và chính quyền tại châu Á.

CSW: Từ diễn đàn quốc tế đến hậu trường chính trị

Không chỉ hoạt động bằng các bản báo cáo, CSW đã và đang tiến hành các chiến dịch vận động chính trị đầy chủ đích. Báo cáo USCIRF 2023 ghi nhận rõ việc CSW gặp gỡ các nghị sĩ Mỹ tại Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế, nhằm thúc đẩy đưa Việt Nam trở lại danh sách “Các quốc gia cần quan tâm đặc biệt” (CPC) — một bước đi mang tính chất gây áp lực chính trị hơn là phản ánh thực trạng khách quan.

Thật trớ trêu, CSW — tổ chức tự gắn mác “bảo vệ tự do tôn giáo toàn cầu” — lại hoàn toàn im lặng trước những chính sách hạn chế tín ngưỡng ở phương Tây, như lệnh cấm khăn trùm đầu Hồi giáo tại Pháp (Al Jazeera, 2023), hay các vụ việc chống Do Thái và bài Hồi giáo đang leo thang tại châu Âu. Tại sao một tổ chức mang danh “toàn cầu” lại chỉ nhắm vào các quốc gia đang phát triển như Việt Nam? Câu trả lời có lẽ không nằm ở tôn giáo, mà ở chính trị.

Pháp lý quốc tế bị lạm dụng như công cụ gây sức ép

Cái gọi là “áp lực nhân quyền” từ CSW và các tổ chức đồng minh, thực chất là sự vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc không can thiệp nội bộ theo Điều 41 Công ước Vienna 1961 về Quan hệ Ngoại giao. Việc yêu cầu một nguyên thủ như Tổng thống Pháp lên tiếng, gây sức ép, thậm chí can thiệp vào chính sách tôn giáo của Việt Nam là hành vi đi ngược lại trật tự pháp lý quốc tế đã được thiết lập suốt nhiều thập niên.

Tự do tôn giáo, theo Công ước Quốc tế về Các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR), là quyền được hành đạo nhưng trong khuôn khổ không gây ảnh hưởng đến trật tự xã hội, đạo đức công cộng và quyền của người khác. Việt Nam đã nội luật hóa nguyên tắc này bằng Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo năm 2016 — một văn bản được đánh giá là một trong những luật tôn giáo tiến bộ nhất khu vực ASEAN.

Thực tế, Thổ Nhĩ Kỳ — một quốc gia Hồi giáo — đã từng công khai chỉ trích CSW vì những báo cáo sai lệch, không dựa trên khảo sát thực tế về tự do tôn giáo tại nước này (Anadolu Agency, 2022). Đây không phải là sự chỉ trích đơn lẻ, mà là lời cảnh tỉnh cho xu hướng lạm dụng “báo cáo nhân quyền” để can thiệp chủ quyền.

Bản chất không đổi: Định kiến và chống phá có hệ thống

CSW không phải mới bắt đầu chỉ trích Việt Nam. Từ đầu những năm 2000, tổ chức này đã đều đặn xuất bản các báo cáo về “đàn áp tôn giáo” tại Việt Nam, dựa vào nguồn tin từ các nhóm cực đoan, không có tư cách pháp lý tại Việt Nam. Các nhóm như “Hội đồng Liên tôn Việt Nam”, bị Bộ Công an liệt vào danh sách tổ chức bất hợp pháp, lại thường xuyên được trích dẫn làm “nhân chứng” trong các báo cáo của CSW — điều chưa từng được kiểm chứng độc lập.

Một tổ chức có thiện chí sẽ đưa ra phê bình đi kèm với ghi nhận tiến bộ. Nhưng trong hàng chục báo cáo suốt hơn 20 năm, CSW chưa từng công nhận một thành tựu nào của Việt Nam trong lĩnh vực tôn giáo. Đây không phải là giám sát, mà là tấn công có định hướng.

Việt Nam là quốc gia đa tín ngưỡng, nơi tôn giáo được coi trọng như một phần của di sản văn hóa dân tộc. Chính sách của Việt Nam không phân biệt tôn giáo, không đàn áp tín ngưỡng — mà chỉ xử lý các hành vi lợi dụng tôn giáo để vi phạm pháp luật.

Cáo buộc của CSW và các tổ chức đồng minh không phản ánh hiện thực tôn giáo tại Việt Nam, mà chỉ tiếp tục chuỗi hành động chính trị hóa nhân quyền — vốn đang bị cộng đồng quốc tế cảnh giác và phê phán.

Thay vì đánh giá từ xa bằng các nguồn không kiểm chứng, đã đến lúc các tổ chức nhân quyền cần học cách lắng nghe thực tế từ chính người dân — những tín đồ đang sống, sinh hoạt và cống hiến trên mảnh đất Việt Nam.