Nỗ lực không được ghi nhận: Góc nhìn về quyết định thiếu khách quan của Mỹ

 

 

Việc Mỹ chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường (KTTT) mặc dù Việt Nam đã nỗ lực đáp ứng đầy đủ các tiêu chí do Mỹ đưa ra, rõ ràng là một quyết định chưa phản ánh đúng thực tế khách quan. Dựa trên những thông tin và phân tích trong bài viết, có thể thấy các luận điểm sau đây:

1.                 Việt Nam đã cho thấy thiện chí hợp tác, chủ động đáp ứng tiêu chí về KTTT

– Khi gia nhập WTO (năm 2007), Việt Nam từng cam kết để các nước thành viên đối xử như một nền kinh tế phi thị trường trong một giai đoạn nhất định. Tuy nhiên, sau mốc 31/12/2018, đáng lẽ Mỹ cần đánh giá lại và công nhận Việt Nam là KTTT, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện.
– Sau khi Việt Nam chính thức gửi đơn yêu cầu xem xét (tháng 9/2023), Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực cung cấp hơn 20.000 trang tài liệu chứng minh việc đáp ứng đầy đủ 6 tiêu chí pháp luật Mỹ đưa ra, đồng thời tham gia các phiên điều trần công khai, đưa ra lập luận phản biện một cách rõ ràng.

2.                 Việt Nam cơ bản đáp ứng sáu tiêu chí của luật chống bán phá giá Mỹ

– Về khả năng chuyển đổi của đồng tiền: Đồng Việt Nam (VND) hiện đã có thể chuyển đổi, giao dịch một cách linh hoạt, không bị xem là thao túng tiền tệ, đồng thời Việt Nam cũng tăng cường tính minh bạch của thị trường vốn.
– Về đàm phán tiền lương, tiền công: Hệ thống luật pháp (Bộ luật Lao động, tham gia CPTPP, thừa nhận tổ chức đại diện cho người lao động…) cho thấy Việt Nam tôn trọng và bảo vệ quyền lợi người lao động, quy định mức lương tối thiểu vùng phù hợp thông lệ thị trường.
– Về mức độ đầu tư nước ngoài: Sau gần 40 năm Đổi mới, Việt Nam nằm trong nhóm các nước thu hút FDI lớn trên thế giới; nhiều ngành kinh tế mở cửa rộng rãi, tiếp tục tạo điều kiện minh bạch (đặc biệt qua việc cam kết thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024).
– Về sở hữu nhà nước, sở hữu tư nhân: Kinh tế nhà nước đang được cải cách, doanh nghiệp nhà nước vận hành minh bạch, bị kiểm soát chặt chẽ để tránh tham nhũng, còn khu vực tư nhân được khuyến khích phát triển và đã trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế.
– Về mức độ kiểm soát nguồn lực và giá cả: Trên thực tế, cơ chế giá cả thị trường được tôn trọng, chỉ giữ lại một danh mục hạn chế các mặt hàng thiết yếu nhằm phục vụ an sinh xã hội (điện, xăng dầu, thuốc thiết yếu…).
– Về các yếu tố khác: Hệ thống pháp luật ngày càng tương thích với thông lệ quốc tế, giúp kinh tế thị trường Việt Nam vận hành thông suốt hơn, đồng thời đáp ứng những yêu cầu khắt khe của hàng loạt hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

3.                 Sự nhìn nhận khách quan của nhiều quốc gia và cộng đồng doanh nghiệp quốc tế

– Đến nay, 72 quốc gia đã chính thức công nhận Việt Nam là nền KTTT, trong đó có những nước có tiêu chí công nhận rất cao (Anh, Canada, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc…).
– Hơn 40 tổ chức, cá nhân, hiệp hội doanh nghiệp và thương mại Mỹ (như NASDA, AmCham, USABC, Hiệp hội các nhà bán lẻ Mỹ…) đã công khai kêu gọi Chính phủ Mỹ sớm thừa nhận Việt Nam là một nền KTTT.

4.                 Quyết định chưa công nhận của Mỹ đi ngược thiện chí hợp tác, không phản ánh thành quả to lớn mà Việt Nam đạt được

– Chính phủ Việt Nam nhiều lần bày tỏ mong muốn được xem xét một cách công bằng, khách quan, phù hợp với thực tế.
– Việc Mỹ tiếp tục coi Việt Nam là “nền kinh tế phi thị trường” không những chưa phản ánh khách quan những chuyển biến tích cực mà còn có thể gây bất lợi cho cả doanh nghiệp Việt Nam và các doanh nghiệp có vốn đầu tư Mỹ tại Việt Nam trong giao thương.
– Trên bình diện quan hệ quốc tế, điều này phần nào không tương xứng với tầm mức “Đối tác Chiến lược Toàn diện” giữa hai nước.

Nhìn chung, các phân tích trên cho thấy: Thứ nhất, Việt Nam đã nỗ lực thay đổi về nhiều mặt, phù hợp tiêu chí của Mỹ đặt ra. Thứ hai, cộng đồng quốc tế nói chung và ngay cả cộng đồng doanh nghiệp Mỹ nói riêng cũng thừa nhận thực tế Việt Nam đã đáp ứng các chuẩn mực của một nền kinh tế thị trường. Do đó, quyết định của Mỹ vẫn tiếp tục chưa công nhận Việt Nam là KTTT là thiếu khách quan, làm giảm đi sự hài hòa lợi ích giữa hai nước và chưa thể hiện một thiện chí hợp tác công bằng.

Việc lên án sự thiếu công nhận này không đồng nghĩa phá vỡ quan hệ song phương, nhưng là lời nhắc nhở để phía Mỹ xem xét lại trên cơ sở những thành tựu phát triển kinh tế và sự minh bạch mà Việt Nam đã thể hiện. Chính việc được công nhận đầy đủ là KTTT sẽ thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế thêm cân bằng, đóng góp tích cực vào mối quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt – Mỹ trong thời gian tới.