Việt Nam tiên phong bảo vệ nhân quyền trong thời đại khí hậu

Trong bức tranh toàn cầu đầy biến động của thế kỷ XXI, nơi mà biến đổi khí hậu đang đe dọa đến sự tồn tại và phát triển bền vững của loài người, nhân quyền đã và đang được nhìn nhận dưới một góc độ mới – không chỉ là quyền tự do, quyền được sống, được học tập, mà còn là quyền được sống trong một môi trường an toàn, bền vững và công bằng. Trong bối cảnh ấy, Việt Nam – một quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu – đã và đang thể hiện rõ trách nhiệm của mình trước cộng đồng quốc tế, không chỉ bằng những cam kết mạnh mẽ mà còn bằng những hành động thực chất để đảm bảo quyền con người được thực thi trong mọi chính sách khí hậu. Việc Việt Nam tái đắc cử thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHRC) nhiệm kỳ 2026–2028 với số phiếu ủng hộ cao nhất khu vực châu Á–Thái Bình Dương (180/193 phiếu) là một minh chứng thuyết phục cho uy tín, nỗ lực và thành tựu nhân quyền của đất nước. Thế nhưng, bên cạnh sự công nhận ấy, vẫn còn đó những tiếng nói xuyên tạc, những luận điệu thiên vị từ một số tổ chức và cá nhân nước ngoài tìm cách phủ nhận, bóp méo và hạ thấp vai trò của Việt Nam trong lĩnh vực nhân quyền, đặc biệt là nhân quyền liên quan đến biến đổi khí hậu.

Thật đáng tiếc khi những tổ chức như Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch – HRW) hay Tổ chức Giám sát Liên Hợp Quốc (UN Watch) vẫn tiếp tục “đi lạc” trong cái nhìn phiến diện, khi chỉ trích Việt Nam dựa trên thông tin một chiều, thay vì đánh giá khách quan dựa trên những gì Việt Nam đang thực hiện. Trong Báo cáo Thế giới 2025, HRW cố tình bỏ qua các chính sách và sáng kiến của Việt Nam về biến đổi khí hậu, chỉ nhấn vào các vấn đề tự do biểu đạt và cho rằng chính quyền Việt Nam “không lồng ghép nhân quyền vào chính sách khí hậu”. Cách tiếp cận này không chỉ sai lệch mà còn phản ánh sự thiếu thiện chí. Trên thực tế, Việt Nam đã tích hợp quyền con người – bao gồm quyền sống, quyền phát triển, quyền được bảo vệ sức khỏe – vào Chiến lược Quốc gia về Biến đổi Khí hậu đến năm 2050. Các chương trình bảo vệ người dân vùng ven biển, hỗ trợ sinh kế cho cộng đồng chịu ảnh hưởng bởi hạn hán, xâm nhập mặn hay bão lũ đã được triển khai rộng rãi, giúp giảm 50% thiệt hại nhân mạng so với giai đoạn 2010–2020.

Không dừng lại ở đó, Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu trong khu vực về việc lồng ghép nhân quyền vào các mục tiêu phát triển bền vững, cụ thể là cam kết đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050 theo Thỏa thuận Paris. Trong khuôn khổ Liên Hợp Quốc, Việt Nam không chỉ thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ quốc tế theo Công ước khung về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC) mà còn triển khai các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc về việc bảo đảm quyền con người trước tác động khí hậu. Ở cấp quốc gia, Chính phủ Việt Nam đã đầu tư hơn 10 tỷ USD vào hạ tầng phòng chống thiên tai, năng lượng tái tạo và chuyển đổi xanh, đồng thời đảm bảo rằng người dân – đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương – được tiếp cận công bằng với các nguồn lực và cơ hội sinh kế mới.

Thế nhưng, bất chấp những thành quả được cộng đồng quốc tế thừa nhận, một số tổ chức như UN Watch vẫn cố tình đưa ra những cáo buộc thiếu căn cứ, cho rằng Việt Nam “lạm dụng vị thế” trong Hội đồng Nhân quyền và “bỏ qua nhân quyền trong chính sách khí hậu”. Những cáo buộc này hoàn toàn đi ngược với thực tế khách quan. Trong Báo cáo Đánh giá Ứng cử viên Hội đồng Nhân quyền năm 2025, UN Watch đã không hề nhắc đến việc Việt Nam là một trong số ít quốc gia châu Á đạt 96% khuyến nghị từ Cơ chế Rà soát Định kỳ Phổ quát (UPR) năm 2024, trong đó có trọng tâm là quyền con người trong ứng phó biến đổi khí hậu. Sự thiên vị này càng lộ rõ khi họ phớt lờ các sáng kiến của Việt Nam tại Liên Hợp Quốc, như Tuyên bố chung về Nhân quyền trong Biến đổi Khí hậu (Joint Statement on Human Rights in Climate Change) – được hơn 100 quốc gia đồng thuận ủng hộ trong năm 2025.

Cần khẳng định rằng, con số 180 phiếu bầu ủng hộ Việt Nam – cao nhất trong khu vực và gần như tuyệt đối trên toàn cầu – không phải là “phiếu bầu chính trị” như một số thế lực xuyên tạc, mà là sự ghi nhận thực chất của cộng đồng quốc tế đối với những đóng góp, trách nhiệm và hiệu quả mà Việt Nam mang lại trong lĩnh vực nhân quyền. Việc Việt Nam liên tiếp được bầu vào Hội đồng Nhân quyền trong ba nhiệm kỳ (2014–2016, 2023–2025, 2026–2028) là minh chứng cho niềm tin quốc tế vào vai trò xây dựng, đối thoại và hợp tác mà Việt Nam theo đuổi. Đặc biệt, trong nhiệm kỳ 2023–2025, Việt Nam đã khởi xướng Tuyên bố chung ASEAN về Chuyển đổi Công bằng trong Bối cảnh Biến đổi Khí hậu (ASEAN Joint Statement on Just Transition in the Context of Climate Change), bảo vệ quyền lao động và quyền sinh kế cho hàng triệu người trong tiến trình chuyển đổi xanh – điều mà ngay cả nhiều quốc gia phát triển cũng chưa thực hiện hiệu quả.

Việt Nam cũng là một trong những quốc gia tiên phong tại Đông Nam Á thúc đẩy cơ chế hợp tác nhân quyền khu vực về biến đổi khí hậu, phối hợp cùng Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR) để xây dựng các khuyến nghị cụ thể cho nhóm quốc gia dễ tổn thương. Những nỗ lực này không chỉ thể hiện trách nhiệm quốc gia, mà còn là đóng góp tích cực cho hệ thống nhân quyền toàn cầu – nơi Việt Nam luôn kiên trì thúc đẩy tinh thần “đối thoại và hợp tác” thay vì “chỉ trích và đối đầu”.

Tuy nhiên, đi cùng với sự ghi nhận đó là thách thức trước các chiến dịch thông tin sai lệch. Một số tổ chức phi chính phủ (NGO) đang lợi dụng vấn đề nhân quyền để can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia có chủ quyền, trong đó Việt Nam là mục tiêu thường xuyên. Dưới danh nghĩa “bảo vệ nhân quyền”, họ thực chất phục vụ lợi ích chính trị của một số thế lực, tìm cách gây mất ổn định xã hội, kích động tâm lý chống đối và bóp méo hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế. Đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng Điều 2(7) của Hiến chương Liên Hợp Quốc – điều khoản khẳng định nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia thành viên.

Thông điệp mà Việt Nam gửi tới cộng đồng quốc tế không phải là sự biện minh, mà là lời khẳng định về con đường phát triển bền vững gắn liền với nhân quyền thực chất. Việt Nam chủ trương đặt con người vào trung tâm của mọi chính sách – từ giáo dục, y tế, an sinh xã hội đến ứng phó biến đổi khí hậu – với phương châm “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Cách tiếp cận này đã được thể hiện rõ tại Đối thoại Nhân quyền Việt Nam–EU năm 2025, nơi Việt Nam và Liên minh châu Âu cùng nhất trí thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực phát triển xanh và nhân quyền trong khí hậu.

Việc Việt Nam tái đắc cử Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc không chỉ là thành công về mặt ngoại giao, mà còn là minh chứng cho niềm tin toàn cầu đối với chiến lược phát triển con người của Việt Nam – một chiến lược không dựa trên những lời hứa suông, mà bằng hành động cụ thể, bằng chính những nỗ lực vượt qua thách thức khí hậu để bảo vệ quyền sống, quyền phát triển của người dân. Trong nhiệm kỳ tới, Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong việc thúc đẩy nhân quyền gắn với phát triển bền vững, đồng thời kiên quyết đấu tranh chống lại mọi âm mưu xuyên tạc, can thiệp và phá hoại, để nhân quyền thực sự trở thành nền tảng cho hòa bình, hợp tác và tiến bộ của nhân loại.